Na każdej górskiej trasie może zdarzyć się wypadek, który utrudni lub wręcz uniemożliwi dalszy marsz. Jakie urazy mogą przytrafić się w górach, jak zachować się wobec nich i – co najważniejsze – jak zadbać o bezpieczeństwo w górach?
Siniaki
Po uderzeniu, zwichnięciu lub upadku na ciele pojawia się podskórny krwiak-siniak, zmieniający kolor i rozmiar wraz z upływem czasu. Każdy siniak zlokalizowany w okolicach brzucha i tułowia powinien zostać skonsultowany z lekarzem, gdyż może być objawem poważnych obrażeń narządów wewnętrznych. Zasinienia wokół oczu świadczą z kolei o uderzeniu w czoło lub skroń. W pozostałych przypadkach należy stosować na stłuczenie okład z dziko rosnących liści żywokostu lub arniki. Pomocne będzie również naprzemienne stosowanie opatrunku zimnego (do 24 h po urazie) oraz ciepłego.
Rany i skaleczenia
Pojawiają się na skutek przecięcia lub przerwania skóry. W zależności od lokalizacji i głębokości uszkodzenia dochodzi do krwawienia oraz ekspozycji tkanek miękkich. Ranę należy oczyścić, zdezynfekować, a następnie opatrzyć. W przypadku uszkodzenia tętnicy wymagane jest dodatkowe założenie opatrunku uciskowego oraz uniesienie kończyny powyżej poziomu serca. Jeżeli w ranie znajdzie się duże ciało obce, należy je tam pozostawić i jak najszybciej udać się do lekarza/
Złamania i zwichnięcia
Poza dotkliwym bólem i brakiem ruchomości kończyny możemy rozpoznać je po towarzyszącym obrzęku i zniekształceniu powierzchni ciała. W przypadku złamań podstawowym elementem profilaktyki jest unieruchomienie kończyny oraz – w miarę możliwości – rannego, co przyniesie natychmiastowe ukojenie bólu. Nie wolno podejmować samodzielnych prób nastawiania, ponieważ ostra krawędź kości poszarpie dodatkowo tkanki!
W miejscu zwichnięcia przykładamy zimny okład, który w połączeniu z uniesieniem uszkodzonego fragmentu ciała powyżej poziomu serca wspiera tempo regeneracji. Warto okryć poszkodowanego, zapobiegając w ten sposób wychłodzeniu się ciała.
Odmrożenia
Najczęstszymi przyczynami pojawienia się odmrożeń są niesprzyjające warunki atmosferyczne (chłód, wiatr, wilgoć), odwodnienie i ciasna odzież o słabych właściwościach izolacyjnych. Odmrożenie skutkuje niebezpieczną utratą zdolności do odczuwania bólu, co uświadamiamy sobie dopiero w chwili ograniczenia ruchomości kończyny.
Najszybciej odmrożeniom ulegają palce rąk i stóp. Najlepszym środkiem zaradczym są postoje w ciepłych pomieszczeniach, połączone ze zmianą wilgotnej odzieży oraz spożyciem ciepłych napoi. Nie wolno rozcierać skóry ani ogrzewać jej nad źródłem mocnego ciepła! Jeżeli nie masz wystarczająco dużo czasu na odtajanie, lepiej od razu udać się do miejsca docelowego, unosząc zmrożoną kończynę i podając leki przeciwbólowe. Ponowne zamrożenie tkanki doprowadzi do jej zniszczenia. Odmrożone miejsce pokryje się po pewnym czasie pęcherzami, których nie wolno przekłuwać!
Przegrzanie
W przypadku przegrzania podstawowym działaniem powinno być przeniesienie poszkodowanego do cienia/okrycie folią NRC (folią do zewnątrz). Jeżeli oddycha i kontroluje własne odruchy, należy poić go powoli letnimi napojami, stosując zimne okłady. W przypadku utraty przytomności należy niezwłocznie wezwać służby ratunkowe.
Porażenie piorunem
Obiektami rażenia są zazwyczaj wysokie drzewa, granie, górskie szczyty, a także rzeki i dymiące kominy. Warto mieć świadomość, że piorun często wybiera obiekt niższy, lecz dobrze uziemiony (o lepszej przewodności elektrycznej). Poza porażeniem bezpośrednim możesz spotkać się z przeskoczeniem ładunku (np. z drzewa) oraz porażeniem krokowym – tym mocniejszym, im większy odstęp między stopami.
W przypadku gwałtownej burzy należy skryć się w zamkniętym pomieszczeniu lub blisko podłoża. Jeśli nieszczęśliwie znajdziesz się w miejscu wyładowania, złącz stopy razem i powoli oddalaja się drobnymi kroczkami.
Jeżeli spotkasz na trasie nieprzytomną osobę z oparzeniami na ciele lub nadpalonym ubraniem, jest to najprawdopodobniej ofiara pioruna. Natychmiast wezwij pomoc i pozostań przy nieprzytomnym do momentu dotarcia służb ratunkowych. W przypadku porażenia w takcie burzy należy – przy zachowaniu szczególnej ostrożności – podjąć próbę odizolowania poszkodowanego od przewodzącego prąd podłoża, podkładając karimatę lub linę.
Zatrucia pokarmowe
Biegunka i wymioty mogą doprowadzić do przewlekłego odwodnienia. Postępująca utrata płynów podczas wyprawy górskiej może doprowadzić do m.in.: osłabienia, zatorów żył czy choroby wysokościowej. Aby zapobiec zarażeniom, należy dbać o czystość (osobistą, naczyń itp.), poddawać żywność i napoje obróbce termicznej i nie spożywać produktów przeterminowanych. W tłumieniu objawów mogą być pomocne roztwory glukozy do picia czy leki hamujące perystaltykę jelit.
Użądlenia i ukąszenia
Jeżeli zaatakuje Cię pszczoła, ostrożnie wyjmij wypełnione jadem żądło, a w sytuacji ukłucia w gardło niezwłocznie wezwać służby ratownicze. Ukąszenie żmii zygzakowatej (jedynego jadowitego węża w kraju) należy zneutralizować podawaną w szpitalu surowicą. Pod żadnym pozorem nie nacinamy rany ani tym bardziej nie wysysamy z niej jadu! Unieruchomienie kończyny ograniczy rozprzestrzenianie się jadu.
Zasady bezpieczeństwa w górach
Aby maksymalnie zwiększyć poziom bezpieczeństwa podczas wycieczki, warto zastosować się do kilku podstawowych zasad:
-
Zawsze informuj otoczenie o planach wyprawy, uwzględniając dokładny przebieg trasy, lokalizację docelową oraz planowany czas podróży. Korzystaj z ksiąg wyjść, znajdujących się w schroniskach.
-
Pakuj się na tzw. zapas, starając się przewidzieć ewentualną zmianę pogody lub konieczność noclegu w trasie. Zapewnij sobie niezbędną izolację i źródło światła bądź ciepła. Nie zapomnij o nadwyżce żywności!
-
Nigdy nie lekceważ nawet najprostszej trasy! Uraz bądź skręcenie mogą się przytrafić nawet na przysłowiowej prostej drodze – szczególnie w chwili utracenia czujności
-
Znacznie bezpieczniej jest podróżować w grupie. Niezależnie od podziału sprzętu, każdy powinien mieć przy sobie telefon z wprowadzonym numerem górskiego pogotowia.
-
Trasa powinna być dostosowana do własnych umiejętności i kondycji. Nigdy nie wyruszaj w teren bez zapoznania się z topografią terenu i ewentualną lokalizacją ośrodków pomocy.
-
Jeśli nie masz przy sobie telefonu lub pojawiły się problemy z zasięgiem, a nie możesz udać się po pomoc pieszo, wezwij ratunek międzynarodowym sygnałem. Nadaj sygnał optyczny (np. latarką) lub akustyczny (np. gwizdek), powtarzany 6 razy na minutę (co 10 sekund), następnie minuta przerwy. Odpowiedzią powinien być podobny sygnał, nadawany 3 razy na minutę z minutą przerwy. Metoda działa w wyższych partiach górskich, ale może być nieskuteczna w lasach.
Apteczka turystyczna – jak skompletować zawartość?
Wyposażenie apteczki zapewni Ci środki do niesienia pomocy niezależnie od lokalizacji, w jakiej się znajdziesz. Pojemnik na medykamenty powinien być zawsze oznaczony dużym czerwonym krzyżem, który ułatwi osobom trzecim szybkie wydobycie go z plecaka. Na spód pudełka lub pod wieczko warto dokleić zbiorczą tabelkę, informującą o dawkowaniu i zastosowaniu poszczególnych środków. Możesz tam również zamieścić informację o chorobach i numery alarmowe.
Unikaj uniwersalnego wyposażenia – dostosuj zawartość apteczki do warunków i stopnia zaawansowania trasy. Najpowszechniejszymi środkami przy niższych wysokościach są środki przeciwbólowe i na zatrucie pokarmowe (w tym wymioty i biegunki), opatrunek oraz folia NRC. Wraz ze wzrostem wysokości należy zadbać o silniejsze środki przeciwbólowe oraz antybiotyki na schorzenia powiązane z danym klimatem.
W sezonie letnim bardzo ważne jest mleczko przeciwsłoneczne z odpowiednio wysokim filtrem oraz środki przeciw owadom (pęseta na kleszcze, sprej na komary i muszki). Przy samotnych wyprawach przyda się również lusterko, dzięki któremu szybko skontrolujesz stan ciała w miejscach poza zasięgiem wzroku, m.in.: szybko lokalizując kleszcza.